Anjarle Beach 🚩

Anjarle Beach 

माझे कोकण पर्यटन – श्री.सुयोग चंदुलाल शहा - २६/०१/२०१८ 

भटकंती चा प्रचंड नाद असल्याने नवीन वर्षाची (२०१८) ची सुरुवात पुन्हा एकदा मी दापोली,जिल्हा रत्नागिरी, येथील आंजर्ले येथे माझ्या कुटुंबीयां समवेत जाण्याचे नियोजन केले आणि त्याची सुरुवात दिनांक २१/०१/२०१८ रोजी नाशिक येथून प्रवासाला सुरुवात केली. आंजर्ले हा कोकणातील आजही सर्वात स्वच्छ व अतिशय निर्मल असा बीच आहे. आंजर्ले हे दापोली पासून साधारणपणे २० कि.मी. अंतरावर आहे. आंजर्ले च्या समुद्रकिनारी अनेक मोठ मोठी रेसोर्ट झाली असून त्या पैकी "कौलार अथांग" हा नवीनच झालेला अतिशय सुंदर व सर्व सुखसोयींनी समाविष्ट असलेला समुद्रला लागून असलेला एक रेसोर्ट आहे. येथून समुद्राचा साधारणपणे २७० डिग्रीचा विउ आपल्याला मिळतो. निसर्गाचा प्रत्येक क्षण आणि तो ही (शांततेत) अनुभव घेण्यासाठी हे एक अत्यंत सुंदर ठिकाण आहे. समुद्राची गाज ऐकत बऱ्याच वेळ बसावे असे सतत वाटते. पुढील प्रवासा विषयी माझा अनुभव आणि मी सर केलेल्या काही स्थळांचा उल्लेख करतो... 

हरणे, तालुका दापोली, जिल्हा रत्नागिरी

हरणे हे दापोली तालुक्यात रत्नागिरी जिल्हात आहे. दापोली पासून साधारण १५ कि.मी. अंतरावर असलेला हा एक बीच आहे. हरणे हे अत्यंत आकर्षक ठिकाण आहे. अत्यंत दुर्मिळ असे चार किल्ले हे हरणे येथे स्थित आहेत.  प्रामुख्याने हरणे हे मच्चीमारी साठी प्रसिद्ध असलेले असे एक ठिकाण आहे. कोकणात येवून ताजे मासे खाण्यासाठी हरणे हा सर्वात उत्तम पर्याय आहे. समुद्रकिनारा,निसर्गाचा आनंद आणि मासे चवीने खाणारे लोकांसाठी अत्यंत प्रसिद्ध ठिकाण म्हणजे हरणे आहे. हरणे बंदरावर रोज लाखो रुपयांची उलाढाल मासे विक्रीतून होत असते. मासे विक्री हि लिलावाच्या माध्यमातून होत असते आणि त्यात सहभाग घेवून आपल्या आवडीचे मासे विकत घेण्याचा आनंद काही वेगळाच आहे. अनेक लोक फक्त हा लिलाव बघायला येतात तर बरेच आपल्या साठी विकत घेण्यासाठी.  

हर्णे हे प्राचीनकाळी बंदर म्हणून प्रसिध्द होत. ह्या बंदराच्या रक्षणासाठी वेगवेगळ्या राजवटीत येथे दुर्ग चौकडी बांधण्यात आली. त्यापैकी समुद्रातील बेटावर बांधण्यात आलेला सूवर्णदूर्ग मुख्य किल्ला व त्याचे रक्षण करण्यासाठी बांधण्यात आलेले उपकिल्ले कनकदूर्ग, गोवाकिल्ला व फत्तेगड हे होत. कनकदुर्ग हा किल्ला 

हा सुवर्णदुर्ग किल्ल्याचा एक छोटा भाग आहे जो शाहू महाराजांनी १७१० मध्ये बांधला होता.   

सूवर्णदूर्ग किल्ला

छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांच्या किल्ल्यां विषयी लहानपणापासून प्रचंड आदर असल्याने त्याविषयी थोडासा उल्लेख आवर्जून करावासा वाटतो.

हरणे बंदरापासून समुद्राच्या मधोमध स्तिथ असलेला सुवर्ण दुर्ग किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा ‘‘गोमुखी‘‘ पद्धतीचा आहे. हा दरवाजा जरी उत्तराभिमुख असला तरी तो पूर्वेकडील बाजूस आहे. दरवाज्यासमोर वाळूची पूळण व त्यात पडलेल्या तोफा आहेत. दरवाजाला अधिक संरक्षण देण्यासाठी केलेल्या बांधकामाचे अवशेषही दरवाज्याच्या अलिकडे आहेत. मुख्य दरवाजाच्या उजव्या तटावर मारुतीची मूर्ती आहे. किल्ल्याच्या पायरीवर कासव कोरलेले आहे. गडाला १५ बुरुज असून गडाची तटबंदी बर्‍यांपैकी शाबूत आहे. किल्ल्यावर पाणी पुरवठ्यासाठी विहीर व पावसाचे पाणी साठवणारे सात तलाव आहेत. किल्ल्याच्या प्रवेशद्वारातून आत आल्यावर डाव्या बाजूच्या तटाजवळ विहीर आहे. तेथून पुढे आल्यावर वाड्याचे अवशेष व दोन कोठारे लागतात. किल्ल्याच्या अरुंद नैऋत्य टोकावरील बुरुजावरुन हर्णेच्या किनार्‍यांवरील कनकदूर्ग, फत्तेगड व गोवा किल्ला हे किल्ले दिसतात. गडाच्या पश्चिमेस चोर दरवाजा व जवळच तटाला लागून पावसाचे पाणी साठवण्याचा तलाव आहे. किल्ल्याच्या वायव्य टोकावर पाण्याच टाक, दारुचे कोठार व उध्वस्त वास्तु आहे. किल्ल्याच्या सभोवार असणारा खडक समुद्राच्या पातळीत तासून सपाट केलेला आहे व मधल्या उंचवट्यावर किल्ला बांधला आहे.

सुवर्ण दुर्गा किल्ल्याचा इतिहास थोडक्यात सांगायचा झाला तर शिलाहारांनी उभारलेला हा किल्ला, १६ व्या शतकात आदिलशहाकडे होता. १६६० च्या सुमारास शिवरायांनी हा किल्ला आपल्या ताब्यात घेतला व त्याची फेरउभारणी करुन बळकट केला. किल्ल्याचे लपवलेले प्रवेशद्वार ह्याची साक्ष देत उभे आहे. राजाराम महाराजांच्या काळात कान्होजी आंग्रे यांनी सूवर्णदूर्गच्या किल्लेदाराची फितूरी मोडून काढली. पेशवे व तुळाजी आंग्रे ह्यांच्यात आलेल्या वितुष्टामुळे आंग्र्यांचा बिमोड करण्यासाठी इ.स. १७५५ मध्ये पेशवे व इंग्रजांच्या संयुक्त सैन्याने सुवर्णदुर्गावर हल्ला केला व सूवर्णदूर्ग जिंकून घेतला.

सन १६८८ मध्ये मोगल सरदार सिद्दी कासीमने सुवर्णदुर्गाला वेढा घातला. सुवर्णदुर्गाचा किल्लेदार अचलोजी मोहिते मोगलांना फितूर झाला. ही गोष्ट कान्होजी आंग्रे ह्या २० वर्षाच्या तरूणाला कळल्यावर त्याने रातोरात गडावरील सहकार्‍यांना विश्वासात घेऊन किल्लेदाराला कैद केले व सरळ किल्ल्याबाहेर पडून मोगलांवर हल्ला केला. पण हल्ला साफ फसला आणि कान्होजी आणि त्याचे सहकारी मोघलांच्या कैदेत पडले. कान्होजीने शिताफीने मोघलांच्या कैदेतून सुटका करून घेतली व पोहत सुवर्णदुर्ग गाठला. या घटनेमुळे त्यांच्या सहकार्‍यांत उत्साह संचारला व त्यांनी पावसाळ्यापर्यंत गड लढवला. मराठ्यांचा हा चिवटपणा पाहून सिद्दीने वेढा उठविला. या घटनेमुळे कान्होजी आंग्रे सुवर्णदुर्गाचा किल्लेदार बनला. ‘‘समुद्रावरील शिवाजी’’ म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या कान्होजींची कारकीर्द याच सुवर्णदुर्गावर चालू झाली.

१८०२ साली यशवंतराव होळकरांच्या भीतीने सैरावैरा पळणारा दुसरा बाजीराव काही काळ सूवर्णदूर्गाच्या सुरक्षित आश्रयाला राहिला, नंतर स्वत:चा कुटुंबकबिला तिथेच सोडून वसईला इंग्रजांच्या आश्रयाला गेला. नोव्हेंबर १८१८ मध्ये कर्नल केनडी, कॅप्टन कॅपेल व लेफ्टनंट डॉमिनिसेट यांनी अवघ्या ५० शिपाई व ३० खलाशांनीशी हल्ला चढवून किल्ला ताब्यात घेतला. 

सुवर्ण दुर्गा किल्ल्याच्या गडाला १५ बुरुज असून गडाची तटबंदी आजहि बर्‍यां पैकी शाबूत आहे. महाराजांचा हा वारसा आणि केलेली कामगिरी आपल्याला टिकवता आली नाही त्याच बरोबर त्याचे योग्य ती संवर्धन व सुरक्षा करता येत नाही या एक गोष्टीचे खूप दुख: होते.  मुंबई मध्ये करोडो रुपये खर्च करून अरबी समुद्रात छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या ४०० फूट उंची चे स्मारक करण्या ऐवजी महाराष्ट्र सरकार ने महाराष्ट्रात असलेल्या गड व किल्लांच्या संरक्षण व सावर्धना साठी काही रुपये जरी खर्च केले तरी महाराजांसाठी तोच खरा मानाचा मुजरा ठरेल. 

कड्यावरचा गणपती

एका बाजूला अथांग समुद्र, एका बाजूला जोग नदी व खाडी असलेले हे कोकणातील खूप निसर्गरम्य, शांत गाव. कड्यावरचा गणपती हे एक रत्नागिरी जिल्ह्यातील आंजर्ले ह्या गावाचे प्रसिद्ध व पुरातन सिद्धिविनायक मंदिर आहे. हे गणपती मंदिर समुद्रालगतच्या टेकडीवर आहे. दाट हिरवाळीत हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे.

किना-यावर अजरालयेश्वर हे शंभूमहादेवाचे व सिद्धिविनायकाचे अशी दोन मंदिरे होती. जसजशी समुद्राची पातळी वाढू लागली तसतसे हे मंदिर पाण्यात जाऊ लागले. त्यामुळे गणपतीने आपला मुक्काम जवळच्या कड्यावर हलविला.कारण मंदिराच्या वाटेवर गणपतीचा पाय म्हणून एक ठसा उमटला आहे. गणपतीने 

समुद्रातून टाकलेले हे पाऊल म्हणून त्याची भक्तीभावाने पूजा केली जाते.अजरालय या मंदिरावरून आंजर्ले हे नाव पडले अशी समजूत आहे. नंतर गावच्या लोकांनी या टेकडीवर हे गणपतीचे व महादेवाचे अशी दोन देवळे बांधली. यालाही खूप काळ लोटल्यावर ती जीर्ण झाली.

त्यावेळी रामकृष्ण हरभट नित्सुरे यांना मंदिराचा जीर्णोद्धार करावा असा दृष्टान्त झाला व त्यांनी या मंदिराचा जीर्णोध्दार केला व याला सध्याचे रूप दिले. हे काम शके १७०६ (सन १७८४) मध्ये पूर्ण झाले. या मंदिराची लांबी ५५ फूट, रूंदी ३९ फूट व उंची ६२ फूट आहे. मंदिराच्या बांधणीवर वेगवेगळ्या काळातील म्हणजे मोगल, रोमन, गोथीक शैलीचा अंमल दिसतो. मंदिरास ६ फूट उंचीचा एक दगडी तट आहे.

मंदिराची रचना त्रिस्थळी म्हणजे सभागृह, अंतराळ, गर्भगृह अशी आहे.सभागृहाला आणि गर्भगृहाच्या वर गोल घुमट आहे. गर्भगृहाच्या वर १६ उपकलश आणि अष्टविनायकाच्या रेखीव प्रतिमा आहेत.सर्व घुमटांच्या टोकाशी कमलपुष्प दिसते. मंदिराला एकूण २१ कळस आहेत. सभागृहाला ८ कमानी आणि सुंदर घुमटाकृती छत आहे. अंतराळ हे गर्भगृहाच्या पेक्षा लहान आहे. तेथे घंटा लावलेल्या आहेत.

गाभा-यातील गणेशाची मूर्ती पूर्वाभिमुख आहे. ती उजव्या सोंडेची असून ५ फूट सिंहासनाधिष्ठीत आहे. मूर्ती बेसॉल्ट रॉकपासून बनविलेली आहे. ही मूर्ती तैलरंगाने रंगविलेली आहे. मूर्तीच्या बाजूला रिद्धिसिद्धिच्या सुमारे एक फूट उंचीच्या मूर्ती आहेत. मंदिराच्या आवारातच काळ्या पाषाणाचे शिवमंदिर आणि अष्टकोनी तळे आहे. मंदिराच्या चारही कोप-यावर पुरातन बकुळ वृक्ष असून वनस्पती शास्त्रांच्या म्हणण्यानुसार ते सहाशे वर्षांपूर्वीचे आहेत. येथे माघी उत्सव जोरात होतो.

भटकन्ती करणे,त्या सोबत मनमुराद फोटोग्राफी करणे हे जणू एक प्रकारचे छंद म्हणा किंवा व्यसन आहे आणि असा छंद अथवा चांगले व्यसन असल्याचा मला अभिमान आहे. विशेष करून कोकणातच म्हणजे निसर्गाच्या सानिध्यात आपल्या सुप्त कला गुणांना वाव मिळतो हे माझे स्पष्ट मत आहे. 

माझे कोकणा विषयी चे विशेष प्रेम आपल्या सर्वांपर्यंत पोहचावे त्याच प्रमाणे आपल्याला नवीन स्थळांविषयी ची माहिती व्हावी म्हणून केलेला हा एक छोटा प्रयत्न. 

धन्यवाद

श्री.सुयोग चंदुलाल शहा

नाशिक 

दि : २६/०१/२०१८

( The Virgin Beach of Dapoli )
Maharashtra 415714
https://www.google.com/maps/place/Anjarle+Beach,+Maharashtra+415714/@17.8510075,73.0876957,14z/data=!4m2!3m1!1s0x3be9b80827e496bb:0xab833c3ec9b20671

https://goo.gl/images/n961Fd

• Nashik to Anjarle Distance 367 Km.
• Total 8 Hours Drive From Nashik.
• Dapoli to Anjarle 24 km.
• On the way you will find Harne Bandar to purchase Lots of Fresh Fish at very Reasonable cost.

Regards
Adv.Suyog Chandulal Shah:

Hotel Kaular Athithi Anjarle